Bir uyuşmazlık çıktığında tarafların hukuki işlem başlatmadan önce tespit etmesi gereken ilk şeylerden biri de hukuki işlemin nerede başlatılacağıdır. Hukuk literatüründe “yetki” ismiyle bilinen yargı yerinin tespiti bazen hukuki işlemin yeniden başlatılması, davanın yeniden ve en başından görülmesi gibi önemli hukuki sonuçlar doğurduğundan tarafların hem ekonomik anlamda kayıplar hem de zaman kaybı yaşamaması için oldukça önemli bir konudur. Özellikle şirketler uygulamada bu tip problemlerle karşılaşmamak için yargı yerini sözleşmelerinde veya uyuşmazlık çıkmadan önce belirlemeyi tercih ederler. Bu yazımızda uygulamada hemen hemen her sözleşmede gördüğümüz yetki sözleşmesinin geçerlilik şartlarını ve bu konuda dikkat edilmesi gerekenleri sizlere kısaca aktarmaya çalışacağız.
YETKİ SÖZLEŞMESİ NEDİR?
Yetki sözleşmesi, tarafların yazılı olarak yapacakları bir sözleşme ile aralarındaki hukuki ilişkiden doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıklarda başvurulacak yargı yerini belirlemeleri olarak tanımlanabilir. Yetki sözleşmeleri başlı başına ayrı bir sözleşme olarak düzenlenebileceği gibi bir sözleşmenin içerisinde de belirlenebilir.
Şartları Nelerdir?
1-Yazılılık: Taraflar arasında yargı yerini belirlemeye ilişkin yapılacak sözleşme yazılı olmalıdır. Yazılı olarak yapılmayan yetki sözleşmeleri tanık, yemin vb. başka bir delille ispat edilemez ve bu sebeple geçersiz kabul edilir.
2-Sözleşmenin Tarafları: Yetki sözleşmesi yapan tarafların tacir ya da kamu tüzel kişisi olması ve hukuki işlem konusu uyuşmazlığın bu iki taraf arasında çıkmış olması gerekmektedir. Tacir veya kamu tüzel kişisi olmayan kişiler yetki sözleşmesi yapamaz. Örneğin tacir olmayan bir gerçek kişinin evine televizyon alması halinde bu işlem için yapılacak satış sözleşmesine yetki şartı eklenemez, eklense bile geçerli olmaz. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yetki sözleşmesini düzenleyen 17. maddesinin gerekçesinde tacir ve kamu tüzel kişileri hukuki anlamda birbirlerine eşit konumda sayıldıklarından böyle bir sözleşmenin yapılabileceğinden bahsedilmektedir.
3-Yargı Yerinin Belirliliği: Taraflar yapacakları sözleşmede yoruma açık olmayacak bir biçimde hangi yargı yerini veya yerlerini yetkili kıldıklarını açıkça belirtmelidirler. Yetki sözleşmesiyle bir yargı yeri belirlenebileceği gibi birden fazla yer de gösterilebilir.
4-Hukuki İlişkinin Belirli Veya Belirlenebilir Olması Gerekliliği: Taraflar arasında doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların kaynaklandığı hukuki ilişkinin sınırları mutlaka çizilmeli, diğer bir ifadeyle taraflar arasındaki hukuki ilişki belirli veya belirlenebilir olmalıdır. Örneğin “Bu sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıkları çözmeye … mahkemesi yetkilidir.” denilebilinirken “Taraflar arasında meydana gelecek tüm uyuşmazlıklarda yetkili yargı yeri … mahkemesidir.” ifadesi geçersiz bir yetki sözleşmesi olacaktır.
5-Yetki Sözleşmesi Yapılabilecek Bir Konu Olması Gerekliliği: Tarafların yetki sözleşmesi yaparken konu yönünden de bir sınırlama mevcuttur. Bu durum aşağıdaki iki başlık altında incelenebilir.
a. Uyuşmazlık konusu tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği konulardan olmalıdır. Genellikle konusu kamu düzenini ilgilendiren davalarda taraflar bu konular üzerinde serbestçe tasarrufta bulunamazlar ve buna bağlı olarak yetki sözleşmesi de yapılamaz. (Boşanma, babalık ve soybağı davaları gibi)
b. Uyuşmazlık konusu için kanunen kesin yetki şartı bulunmamalıdır. Kanunen bir uyuşmazlık konusu için hukuki işlemin başka bir yargı yerinde başlatılamayacağına dair kesin hüküm bulunuyorsa taraflarca bu kanun hükmü uygulanmak zorundadır ve bunun aksine anlaşma yapılamaz. (İflas davaları, can sigortalarından doğan davalar gibi)
Ve son olarak belirtmek gerekir ki; taraflarca geçerli bir yetki sözleşmesi kurulduğunda aksi belirtilmedikçe ilgili uyuşmazlık konusu dava sadece yetki sözleşmesiyle belirlenen bu mahkemelerde açılabilir. Önemli hak kayıpları yaşamamak ve kanuni düzenlemelerle sınırlandırılmış bu alanda geçerli bir yetki sözleşmesi kurabilmek adına mutlaka bir profesyonelden hukuki danışmanlık alınmasını öneririz.
Av. Sinem İLİKLİ
TARLAN- BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI
Tarlan-Baksı Avukatlık Bürosu Bloğu 