Covid-19 pandemisinin hayatımızı değiştirmesi ve evlerde daha çok zaman geçirmemiz ile birlikte, maliyetlerin azaltılması ve sağlık sebeplerini göz önünde bulunduran işverenler evden çalışma yöntemini tercih etmeye başladı. Uzaktan çalışma 4857 sayılı İş Kanunu’nda daha önceden beri var olmakla beraber pandemi sonrasında daha detaylı bir düzenlemeye ihtiyaç duyuluyordu. İşte bu doğrultuda, uzaktan çalışmanın usul ve esaslarını düzenlemek üzere, Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 10 Mart 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu yazımızda Yönetmelik’in çalışma hayatına getirdikleri üzerinde duracağız.
1.Uzaktan çalışma sözleşmesi ve uzaktan çalışmaya geçiş
İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisi uzaktan çalışma olarak ifade edilmektedir. Uzaktan çalışma sözleşmesinin yazılı olması esastır. Yeni bir sözleşme yapılabileceği gibi mevcut iş sözleşmelerinin eki niteliğinde bir protokol de imzalanabilir. Bu protokolde ev ve ofis arasında karma bir çalışma şekli belirlenebilir. Hazırlanan uzaktan çalışma sözleşmesi veya ek protokolde, işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almalıdır. Uzaktan çalışma usulüne ilişkin hükümlere uymayan işveren aleyhine 2021 yılı için her bir işçi bazında 292-TL idari para cezası mevcuttur.
İşverenler gibi çalışanlar da yazılı olarak uzaktan çalışma talebinde bulunabilecektir. Çalışanın talebine, iş yerinde belirtilen usul doğrultusunda ve işin ve işçinin niteliği değerlendirilerek işveren tarafından 30 gün içerisinde cevap verilir. Fakat uzaktan çalışmanın salgın gibi zorlayıcı nedenlerle iş yerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde, uzaktan çalışmaya geçiş için çalışanın talebi veya onayı aranmayacaktır.
2.Çalışma ortamının düzenlenmesi
Uzaktan çalışmanın yapılacağı mekana ilişkin düzenlemeler sözleşme imzalanmadan önce tamamlanmalıdır. Yönetmelik’te bu düzenlemeden kaynaklanan maliyetin özellikle hangi tarafça karşılanacağı belirtilmemiş olup, işveren ve işçi birlikte karar alacaktır. Bununla birlikte, genel hüküm niteliğindeki Türk Borçlar Kanunu’nun 414. maddesi gereğince işin görülmesi için gereken her türlü harcama ve işyeri dışında çalışan işçinin geçimi için zorunlu olan harcamaların işveren tarafından karşılanacağı belirtilmiştir. Bu nedenle öğretide bu giderlerin işveren tarafından karşılanması gerektiği söylenmektedir.
3.Malzeme ve iş araçlarının temini ve üretim giderleri
Uzaktan çalışma için kullanılacak bilgisayar, telefon, ortak sisteme uzaktan erişim yetkisi gibi malzeme ve iş araçlarının işveren tarafından karşılanması esas olmakla birlikte sözleşmede aksi kararlaştırılabilir. İş araçlarının işveren tarafından karşılanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilmeli ve bu listenin imzalı nüshası işçi özlük dosyasında saklanmalıdır. Ayrıca işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin (elektrik, internet abonelikleri vb.) tespitine ve karşılanmasına ilişkin hususlar da sözleşmede belirtilmelidir.
4.Çalışma sürelerinin belirlenmesi ve fazla çalışma
Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilmelidir. Taraflar, mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla çalışma saatlerinde değişiklik yapabilir. İşverenin yönetim hakkı çerçevesinde işçiye yazılı bildirimde bulunarak çalışma saatlerini değiştirebileceğine ilişkin bir kayıt sözleşmeye eklenebilir. Fazla çalışma yapılması için ise, işverenin yazılı talebi ve işçinin onayı olmalıdır. Günlük çalışma süresi 11 saati geçemeyecektir. Uzaktan çalışma halinde fazla çalışmaların kanıtlanması güçleşeceğinden, işçi tarafından doldurulacak zaman çizelgesi hazırlanabilir.
5.Verilerin korunması
Uzaktan çalışma halinde, işyerine ve işin konusuna ilişkin bilgiler uzaktan erişime açık hale gelmektedir. Verilerin korunması için işveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirleyerek, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında çalışanı bilgilendirmeli ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri almalıdır.
6.İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbirlerin alınması
Yönetmelik’e göre işveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü tutulmuştur.
SONUÇ
Uzaktan Çalışma Yönetmeliği birçok konuda düzenleme getirmekle birlikte, bazı hususları işçi ve işverenin takdirine bırakmıştır. Yönetmelikte düzenlenmeyen birçok konu yargı kararları ile şekillenecektir. Uzaktan çalışmaya geçerken işverenlerin en çok dikkat etmesi gereken husus ise, uzaktan çalışma ile işyerinden çalışma arasında çalışma saatleri, koşulları, ücret, yan haklar, fazla çalışma vb. konularda eşit davranma borcuna aykırılık oluşturmadan çalışma düzenini belirlemek olacaktır.
Av. Dilara KARTALOĞLU
TARLAN- BAKSI AVUKATLIK BÜROSU
AV. AYLİN TARLAN- AV. DERYA BAKSI
Tarlan-Baksı Avukatlık Bürosu Bloğu 